COMENIUS

Młodzieżowa inicjatywa obywatelska – Po co współczesnym pamięć
o Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata i jaka pamięć ?

W LO im. S. Żeromskiego  25 kwietnia odbyła się niezwykła lekcja obywatelskiego wychowania. Pomysłodawcą  była grupa działająca w ogólnopolskim projekcie Młody Obywatel oraz w Comeniusie, która w ramach własnej obywatelskiej inicjatywy postanowiła w roku z patronatem Jana Karskiego upamiętnić fakt posiadania Medalu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata prze dyrektora liceum z lat 50. I 60.- Jana Michała Langiewicza. Zgodę na to przedsięwzięcie i współpracę wyraziła rodzina „Sprawiedliwego”, zaprzyjaźnieni z nią członkowie rodzin „Ratowanych” oraz rodzin innych skutecznie razem z Janem Langiewiczem zaangażowanych w pomoc Żydom podczas II wojny światowej.
Projekt zakończy podjęcie decyzji o inicjatywie, która w przestrzeni szkoły materialnie upamiętni fakt uhonorowania Jana Michała Langiewicza jako Sprawiedliwego, ale również nie wykluczamy możliwości podjęcia, ze wsparciem szkoły, inicjatywy skierowanej do władz miasta z propozycją trwałego upamiętnienia osoby pana Langiewicza w mieście.


Projekt Młody Obywatel jako zadanie Szkolnej Fabryki Inicjatyw –równe obywatelstwo rozpoczął się w zeszłym roku w międzynarodowej współpracy w programie Comenius.
Obecnie, uczniowie liceum kontynuują młodzieżową kampanię obywatelską w ramach projektu bardzo znanej organizacji pozarządowej Centrum Edukacji Obywatelskiej, realizując jednocześnie ogłoszony w grudniu konkurs Mazowieckiego Kuratora i Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych.

Jego efekty będą prezentować w uroczystych okolicznościach na Zamku Królewskim. W ramach inicjatywy obywatelskiej, którą mieli wymyślić po zbadaniu różnych zasobów szkoły i miasta, postanowili swoim kolegom i koleżankom w szkole oraz mieszkańcom miasta przypomnieć postać Jana Michała Langiewicza dyrektora naszej szkoły w latach 50. i 60., a w roku 1984 uhonorowanego tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

W związku z harmonogramem prac projektowych w listopadzie i grudniu uczniowie poznawali tzw. kapitał społeczny/ różne szkolne i lokalne zasoby (np., w zakresie chronienie pamięci o wybitnych osobach, zdarzeniach), które powinni uzupełnić, wzmocnić, rozwinąć swoim przyszłym działaniem lub z których mogliby skorzystać w szkole i w mieście. W lutym 2014 młodzież wybrała temat i ścieżkę projektu.
Projekt ma zmienić fakt nieposiadania przez ogół uczniów i wiele osób w społeczności lokalnej wiedzy o tym, że Jan Michał Langiewicz był uhonorowany taką nagrodą i że to jest bardzo ważna nagroda, że  wiedza o takim fakcie powinna być powszechna lokalnie. Obejmuje on zebranie wiadomości o medalu oraz okolicznościach i powodach odznaczenia Jan Michała Langiewicza; zorganizowanie spotkania z rodziną Sprawiedliwego oraz rodziną uratowanej osoby/osób; przygotowywany na 30 maja happening z grą edukacyjną w mieście. Inicjatywa ma w lokalnym wymiarze upamiętnić życie i Zagładę społeczności żydowskiej żyjącej wówczas w Polsce i ratowanej przez niektórych Polaków.

Tak więc kolejne zrealizowane w projekcie kroki to: nawiązanie kontaktu z rodziną pana Langiewicza i zapoznanie się z jego historią. Organizacja w szkole spotkania z rodziną: Haliną i Markiem Langiewiczami oraz z synem jednej z uratowanych- Michałem Markiem. Drogą e-mailową nasze zaproszenie trafiło do muzeum , TPŻ, PTTK oraz Stowarzyszenia Dziedzictwo oraz pana Bogdana Jagiełły[historyka zajmującego się tematyką żydowską na Mazowszu].

Pierwszą wersję osobistej historii Jana Michała Langiewicza prowadzący spotkanie poznali - na podstawie nagrań rozmów z rodziną powstałych w poprzednich projektach oraz przeglądania wielu listów, notatek i dokumentów potwierdzających różne fakty z życia tego ciekawego człowieka.

Uczniowie przed spotkaniem z rodziną pana Langiewicza i synem jednego z „uratowanych” skupili się na zagadnieniu - Jaką wartość ma ta nagroda oraz jakie są warunki jej przyznawania?

W szkole odbyły się w ramach nowego przedmiotu historia i społeczeństwo-dwie lekcje, prowadzone przez nauczycielkę Elżbietę Żaboklicką, poświęcone zagadnieniu Sprawiedliwych w kontekście Holocaustu a eksponujące uniwersalny etyczny cel takiej edukacji.

Pozostali uczniowie mogli poznać podstawowe fakty dotyczące osoby Jana Michała Langiewicza w kontekście tematu Sprawiedliwi za pomocą ekspozycji zawartej na dwóch panelach wystawowych dostępnych na dwa tygodnie przed spotkaniem na szkolnym korytarzu.
Grupa uczniów [uczniowie rekrutują się z różnych klas pierwszych i drugich oraz jeden z klasy trzeciej] realizująca projekt-postawiła, przed sobą i klasą zaproszoną na spotkanie z rodziną pana Langiewicza, pytanie: Dlaczego jest ważne przypominać o takim wydarzeniu? Do czego można wykorzystać wiedzę o ratujących i ratowanych współcześnie ?
Goście na naszym spotkaniu w pełnych emocji i wzruszeń słowach rekonstruowali różne fragmenty wspomnień o Janie Langiewiczu- ojcu, teściu, nauczycielu, dyrektorze, osobie zaangażowanej w organizację tajnych kompletów i ich prowadzenie przez kilka lat okupacji; wreszcie osobie współpracującej z AK, udzielającej schronienia wielu prześladowanym Żydom, ale również -więźniu niemieckiego obozu Stutthof.

Spotkanie uświadomiło jego uczestnikom, że różne wątki opowieści o zawikłanym losie „naszego” bohatera istnieją nie tylko w pamięci świadków tych zdarzeń lub ich rodzin, ale także w druku i na stronach internetowych. Michał Marek zainteresował uczniów książką „ Na krawędzi życia,..” autorstwa uratowanego przez Jana Langiewicza jego zmarłego ojca- Pawła Marka. Równie ciekawe mogą się okazać ze względu na interesujący nas temat zaprezentowane we fragmentach na spotkaniu wspomnienia nieżyjącego Konrada Świerczyńskiego przygotowane przed laty do druku, a teraz udostępnione przez jego żonę Halinę, przyjaciółkę pana Jana i państwa Langiewiczów. Ten zaproszony na spotkanie gość, nie mogąc w nim uczestniczyć, przekazał szkole ksero materiałów dotyczących interesującej nas postaci uhonorowanego.

Uczniowie uczestniczący w spotkaniu poznali wiele interesujących faktów z życia byłego dyrektora, ale ponadto mieli okazję „na żywo” docenić dzieje -dla niektórych- niemożliwych przyjaźni, które połączyły Ratującego z Ratowanymi i innymi Ratującymi, a potem kolejne pokolenia w ich rodzinach, czego dowodem była relacja naszych gości: pana Michała Marka i państwa Haliny i Marka Langiewiczów.

Spotkanie Sprawiedliwi są dla nas wyzwaniem rozpoczęło w naszej szkole i w mieście opowieść o Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata, osobie zasłużonej dla wojennej konspiracji, więźniu niemieckiego obozu koncentracyjnego, organizatorze tajnych kompletów - dyrektorze i nauczycielu naszej szkoły sprzed wielu lat, jednym spośród ok.6,5 tysiąca Polaków, którzy narażając swoje życie, pomagali bezinteresownie Żydom przetrwać Zagładę, którzy ratowali „wiarę w Człowieka”.

Zapewne tylko niektórzy są w stanie docenić fakt zgody na uczestnictwo w takim przedsięwzięciu zarówno rodziny jak i dzieci uratowanych. Nie wszyscy zrozumieli bolesny kontekst wyznania Michała Marka, że nie odważyłby się na takie spotkanie wcześniej[parę lat temu] ze względu na różne obawy. Mam nadzieję, że dla większości młodych otwartych ludzi te obawy są niepojęte, niewyobrażalne …a to dobrze rokuje przyszłości.

To, co się zdarzyło w naszej szkole 25 kwietnia 2014 roku, było ważne i niepowtarzalne: państwo Langiewiczowie pierwszy raz mieli okazję w liceum, w naszym mieście publicznie opowiadać o znanym tylko zainteresowanym fakcie posiadania tak wyjątkowego medalu przez ojca pana Marka. Pan Michał Marek też przyznał się „do debiutu” w publicznym poruszaniu bolesnych rodzinnych tematów. Goście obdarowali nas zaufaniem- to ono nadało spotkaniu wyjątkowy wymiar …Bardzo dziękujemy! Czujemy się zobowiązani!

Na koniec zacytuję słowa zamykające artykuł przekazany przez nas do druku w Tygodniu Żyrardowa: „Każdy ważny powód Spotkania z  Drugim Człowiekiem stwarza istotne konsekwencje, ta sytuacja zobowiązała nas do głębszego zainteresowania się indywidualną historią nietuzinkowej postaci,-jaką był Jan Michał Langiewicz, ale również trudnymi tematami dotyczącymi skomplikowanych relacji polsko-żydowskich…, bo dla niektórych- zobaczenie przede wszystkim Człowieka w Człowieku było i jest nieosiągalnym wyzwaniem, któremu jednak zawsze możemy próbować sprostać, tak jak to uczynił Jan Michał Langiewicz, ratując więcej niż jedno życie…”.

Więcej informacji o naszym przedsięwzięciu można znaleźć w archiwalnym emitowanym 29 kwietnia 2014 programie telewizji lokalnej [ portal Urzędu Miasta] i bezpośrednio u organizatorów[w szkole].


Informacje uzupełniające:
Uczniowie w tym projekcie do tej pory uczestniczyli w dwóch warsztatach prowadzonych w naszej szkole przez trenerkę Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Pierwszy z nich integrował zespół skupiony wokół projektu, uczył młodzież współpracy zespołowej i organizacji pracy w projekcie, a drugi był już wstępem do przygotowania ostatniego w nim zadania, tzn. spaceru-gry edukacyjnej z elementami happeningu Zapomnianymi śladami, który ma się odbyć 30 maja w obecności koordynatora projektu z CEO. Nasza młodzież zaprosiła do udziału w nim młodzież jednej z klas gimnazjum z ZSP nr 3. Pozyskaliśmy od CEO dofinansowanie umożliwiające przygotowanie niezbędnych do spaceru i happeningu materiałów. Nasze przedsięwzięcie stworzy warunki do aktywnej edukacji w obszarze kilku wybranych wątków tradycji i obyczajowości Żydów żyjących także w Żyrardowie do II wojny światowej. W trakcie zaplanowanej gry uczniowie przekażą wiadomości dotyczące podstawowych faktów i kalendarium życia tej społeczności w naszym mieście. na różnych stanowiskach opracowanej trasy Biorący udział w przedsięwzięciu będą mogli włączyć swoje pomysły do treści symbolicznie adresowanego przesłania do ofiar Zagłady w kontekście lokalnym.
Gra i towarzyszący jej happening będzie w intencjach podziękowaniem dla „Sprawiedliwych” i tych, którzy im pomagali, ratując wiarę w Człowieka, którą to my swoim działaniem chcemy podtrzymać….



TRYING TO ENHANCE THE LOCAL SOCIAL CAPITAL - PRESENTATION ENGLISH VERSION